اغلب افراد برای چند برابر کردن پس‌اندازهای خود به فکر سرمایه‌گذاری در ابعاد مختلف هستند. یکی از این انتخاب‌ها می‌تواند ورود به دنیای پیچیده بورس و فرابورس باشد، اما این که کدام را انتخاب کنند به نوع سرمایه‌گذاری و میزان آگاهی از تفاوت این دو بازار برمی‌گردد. از این رو اهمیت تفاوت این دو بازار بیش از پیش نمایان می‌شود.
بورس
بورس به بازار مالی گفته می‌شود که شامل سه دسته است.
بازار بورس کالا
خرید و فروش کالاهای سرمایه‌ای
بازار بورس اوراق بهادار
خرید و فروش انواع کاغذ و اسناد بهادار همچون اوراق بدهی یا قرضه و سهام
بازار بورس ارز
خرید و فروش ارزهای مختلف جهان که تا به امروز در کشور ما این نوع از بورس فعالیت نداشته است.
فرابورس
شرکت‌های فعال در فرابورس هم مانند حاضران در بورس در دو بازار کالا و اوراق بهادار فعالیت دارند. نکته اساسی تفاوت این دو بازار، اطمینان خاطر از ارزش سهامی است که خریداران آن‌ها را تقاضا می‌کنند. در واقع تحت نظارت شورای عالی بورس، بعضی از سازمان‌ها که بر اساس الزام بند ب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، شرایط پذیرش در بورس را ندارند، مجوز ورود به بازارهای فرابورس را کسب می‌کنند. به عنوان مثال ممکن است سازمانی نوپا بوده و قصد فروش سهام شرکت را برای ورود پول به کسب وکار خود داشته باشد اما وضعیت فعلی آن با شرایط سخت‌گیرانه پذیرش در بورس تطابق نداشته باشد، از این رو وارد بازار فرابورس می‌شود.
تفاوت عمده بورس و فرابروس در چند دسته زیر تقسیم می‌شود.
شرایط و فرآیند پذیرش
ورود به بازارهای بورس بسیار سخت‌تر از فرابورس است زیرا برای کسب شرایط آن باید سالیان دراز از فعالیت شرکت شما بگذرد تا به حداقل سرمایه‌ی قابل پذیرش، حداقل سهام شناور و حداقل تعداد سهام‌دار دست پیدا کنید. همچنین در طی سه دور سودآور بوده و زیان انباشته نداشته باشید. از این رو ورود به بازار بورس نیازمند زمان بیشتری نسبت به فرابورس است.
از آن‌جایی که بعضی از شرکت‌ها توان ورود به بازار بورس را ندارند، به همین دلیل وارد بازار فرابورس شده‌اند که پذیرش ساده‌تری برای آن‌ها در نظر گرفته شده است. آن‌ها برای ورود به فرابورس، ارزش اقتصادی کمتری می‌پردازند و از سوی دیگر از پرداخت یک‌سری هزینه‌های گزاف همانند رهایی از مالیات بالا نسبت به بورس معاف می‌شوند.
تعدد و انواع بازار
بورس ایران شامل کالا و اوراق بهادار است که شرکت‌ها با توجه به میزان بزرگی سازمان، ارزش اقتصادی، درصد شناوری سهام، بهبود و رشد ثبت سهام، تعداد سهام‌دارن در دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شوند. در بازار اول سازمان‌هایی که عملکرد بهتر و بالاتری دارند فعالیت می‌کنند و در بازار دوم، شرکت‌هایی که نسبت به دیگر شرکت‌ها در جایگاه پایین‌تری هستند به معامله می‌پردازند.
در طی گذر زمان ممکن است سازمان‌هایی که در بازار اول کار می‌کنند با توجه به رویکرد ضعیف خود در طی دوره به بازار دوم و شرکت‌هایی که در طول مدت عملکرد بهتری را اتخاذ کرده است به بازار اول منتقل شوند. در صورتی که شرکتی در بازار دوم ضعیف‌تر از همیشه اقدامات خود را پیش ببرد، از بازار بورس اخراج شود.
سازمان‌های فعال در فرابورس با توجه به دارا بودن شرایط و نوع نقل و انتقالات در 5 بازار اول، دوم، سوم، نوین و پایه حضور پیدا می‌کنند. در بازار اول و دوم همانند بازارهای بورس شرکت‌ها بسته به میزان پیشرفت خود تقسیم می‌شوند. در بازار سوم شرکت‌ها برای عرضه به یکباره اوراق بهادار و پذیره‌نویسیِ آن فعالیت می‌کنند. سایر اوراق بهادار در بازاز نوین فرابورس مورد معامله قرار می‌گیرند و در بازار پایه شرکت‌هایی که توان ورود به بازارهای دیگر را ندارند مانند شرکت‌های ورشکسته یا قریب به ورشکستی به معامله می‌پردازند.
شفافیت و اطمینان
از آن‌جایی که در بازار بورس کارگزاران در جایگاه فروشنده و خریدار وارد می‌شوند، شفافیت قیمت و نحوه‌ی انتقال، بیشتر از فرابورس وجود دارد. به همین دلیل در مقایسه با بازارهای فرابورس که از شرایط ساده‌تری برای ورود به این بازار بهره می‌برند و مستقیما طرفین وارد معامله می‌شوند، از شفافیت بیشتری برخودار است. به طور کلی شرایط معامله از سوی طرفین، ریسک موجود در معامله را بالا می‌برد.
ساعت و مکان
در بازارهای بورس ساعت کاری نسبت به بازارهای فرابورس محدودتر است، اما شرکت‌های فعال در بازارهای فرابورس به ویژه با گسترش فناوری و فعالیتِ 24 ساعته در فضای اینترنتی، ساعت کاری بیشتری را مشغول به معامله در سراسر جهان هستند که این یک مزیت چشم‌گیر در مقایسه با بورس است. اما از سوی دیگر در فرابورس مکانی فیزیکی برای جمع شدن مختصصان در جهت مشورت یا تصمیم‌گیری وجود ندارد.
حرف آخر
همواره شرکت‌ها برای کسب اعتبار و معرفی خود به دیگران، سعی بر ورود به بازارهای مالی دارند. از این رو در تلاش برای ایجاد شرایطی هستند که مجوز فعالیت در این بازارها را به‌دست بیاورند. بنابراین ورود به بازارهای بورس و فرابورس که آن‌ها را در معرض دید افراد بیشتری قرار داده و ارزش اقتصادی‌شان را نشان می‌دهد می‌تواند از اولویت رویکرد آنان باشد.
از سوی دیگر پذیرش سخت بازار بورس و نظارت شورای عالی بورس بر فرابورس محدودیت‌هایی را ایجاد کرده است تا کمترین ضرر را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند. به همین جهت ورود به این دو بازار برای کسانی که قصد سرمایه‌گذاری دارند به سبب ایجاد شفافیت و اطمینان در بورس و انعطاف پذیری در فرابورس گزینه بسیار خوبی محسوب می‌شود اما باید توجه بسیاری به تفاوت‌های این دو بازار داشت و سپس تصمیم نهایی را گرفت.
نظرات